در این مقاله یک نمونه بیان مسئله برای پروپوزال روانشناسی ارائه شده است. برای دانلود نمونه های بیشتر به بخش پروپوزال روانشناسی سایت دپارتمان پژوهشی سفیر مراجعه نمایید.

عنوان:

 اثربخشی بازی درمانی تعاملی و آموزش دلبستگی بر روابط والد و کودک و استرس مادران دارای کودکان مبتلا به اخلال کمبود توجه و بیش فعالی

بیان مسئله

 اختلال بیش فعالی (ADHD) یکی از شایع ترین اختلالات عصبی و رشد ذهنی است که در کودکان مشاهده می شود. این اختلال در پسرها بیشتر از دختران رخ می دهد و معمولا تا بزرگسالی ادامه می یابد. مشخصه این نوع اختلال، بی توجهی، بیش فعالی و تکانشگری است که با سن یا توانایی فکری فرد همخوانی ندارد. بر اساس مطالعات اخیر، اختلال بیش فعالی  در سطح جهانی در کودکان بین 8٪ تا 12٪ تخمین زده شده است ( Zhang و همکاران، 2023)

این اختلال با نشانه های آشکاری چون تحرک بیش از حد نسبت به همسالان، انجام اعمال بدون توجه و تمرکز کافی و به اصطلاح سر به هوا بودن، توانایی نداشتن در به پایان رساندن یک کار و مدام از یک شاخه به شاخه دیگر پریدن و غیر قابل تشخیص است که باعث می شود این کودکان در مدرسه به عنوان کودکان حواس پرت و شلوغ با ارتباط اجتماعی پایین شناخته شوند.

ADHD باعث می شود که کودکان در برابر شکست در دو حوزه مهم آسیب پذیر باشند: عملکرد مدرسه و ارتباط با همسالان. این کودکان ممکن است در درگیري ناتوان نباشند ولی در عملکردهاي مربوط به مدرسه مشکل داشته باشند که ناشی از سازماندهی ضعیف، بی توجهی، تکانشگري، بیش فعالی و حواس پرتی می باشد.

هر چند در حال حاضر علت اصلی ADHD مشخص نشده است، اما عواملی تاکنون معرفی شده اند که میتوانند به طور مجزا یا در ترکیب با یکدیگر باعث بروز نشانه ها شوند. محققان در خصوص نقش ژنتیکی و محیط خانوادگی بر این اختلال تا حدی اتفاق نظر دارند .    رفتارهای تکانشی بی قراری و بی توجهی کودکان باعث میشود که این کودکان نتوانند خواسته های والدین خود را برآورده سازند و عمدتاً گرفتار روابط متعارض مزمن با والدین میشوند .

 تعارضهای مکرر در رابطه والد کودک موجب ناکامی دو طرفه شده و استرس والدین و کودک را افزایش میدهد.

طبق نظریه آبیدین (۱۹۹۲)، استرس والدين حاصل اثر تعامل خصوصیات اصلی و آشکار والدین مانند افسردگی ، احساس صلاحیت، سلامت روابط با دل بستگی با کودک روابط با همسر ، محدودیت ناشی از نقش پذیری یا مادری کردن و یا خصوصیات کودک مانند سازش پذیری پذیرندگی فزون طلبی ،خلق بیش فعالی و تقویت گری است. او همچنین معتقد است که ویژگیهای والد کودک همراه با متغیرهای موقعیتی بیرونی و عوامل تنیدگی زایی زندگی دلیل افزایش کنش وری نارسا و استرس والد گری است.

 به دلیل نقش اساسی والدین در تربیت کودکان و افزایش احتمال موفقیت درمان با درگیر کردن والدین مداخلات همراه با آموزش و تعامل والدین اهمیت بیشتری پیدا کرده است بازی درمانی تعاملی مبتنی بر رابطه والد - کودک از جمله مداخلاتی است که در زمینه درمان کودکان موفقیتهایی نشان داده است. این مداخلات متمرکز بر بهبود رابطه والد و کودک از طریق بازی بوده و بر این فرض استوار است که بهبود این رابطه از طریق بازی موجب بهبود مشکلات عاطفی و رفتاری کودک شده و سلامت روان والد و کودک را تضمین میکند .

 درمان تعاملی والد کودک متکی بر شواهد کوتاه مدت و مبتنی بر نظریه دلبستگی و یادگیری اجتماعی است. این درمان از طریق پیوند بازی درمانی با آموزشهای رفتاری ،والدین درصدد تغییر رفتار و تعاملات دوگانه کودک و والد است. زیربنای فکری این رویکرد بر این باور استوار است که کودکان خردسال تواناییهای شناختی کافی برای تغییر رفتارهای مشکل زا ندارند. از این رو درمان تعاملی به جای درگیر ساختن مستقیم کودک با مشکلات بر تغییر بافت محیطی اولیه و تعاملات والد و کودک متمرکز میشود. این درمان بر بهبود تعاملات ،خانواده توجه مثبت حل مسئله و ثبات متکی است.

 از ویژگیهای متمایز کننده این درمان استفاده منظم از آموزش والدین است والدین به منظور تقویت رفتارهای مثبت خودبه خودی در کودک آموزشهای لازم را دریافت میکنند. پس از تسلط یافتن پدر و مادر بر مهارتهای هدف دیگر اعضای خانواده وارد این تعامل میشوند تا بر استفاده باثبات از نظم رفتاری و به ویژه به کارگیری تایم اوت مبادرت ورزند (Abrahamse و همکاران، ۲۰۱۲).

این درمان بیشتر مرتبط با هیجانات از اسباب بازی استفاده نمی کند و برای طیف وسیعی از مشکلات هیجانی اجتماعی و رفتاری در سنین مختلف کاربرد دارد. در بازی درمانی تعاملی به کودک فرصتهایی برای تعامل با افراد بزرگ سال داده می شود که میتواند با مدل و ساختار درونی ذهنش تجانس نداشته باشد و اجازه داده میشود که احساس قدرت مفید بودن نزدیکی و صمیمیت با بزرگ ترها را به جای عدم پذیرش و جدا بودن از آنها تجربه کند.. بازی درمانی تعاملی شامل چهار بعد ساختار رقابت اشتغال و پرورش است. ساختار در زندگی کودکان حد و مرز قابلیت پیش بینی و امنیت را ایجاد میکند، برنامه ی زمانی منظم برای فعالیت ها به کودک می آموزد، تکانه هایش را کنترل کند و رفتار مناسب اجتماعی را در هر شرایطی تشخیص دهد. زمان مشخص برای شروع پایان و مدت جلسات درمان همچنین آموزش قانونمندی به کودک (مثلاً ممنوعیت آسیب رساندن به یکدیگر در حین بازی ) بر بعد ساختار تأکید دارد.

 در این نوع از درمان رابطه عاطفی میان والد و کودک در فرآیند درمان امری تاثیر گذار محسوب میشود. والدین آموزش دیده میتوانند در حد درمانگر و حتی بیشتر در روند درمانی فرزندانشان مؤثر باشند. این روش درمانی مبتنی بر این فرض اساسی است که از آنجا که والدین از ارتباط قوی با کودک برخوردارند آنچه درمانگر در واقع فاقد آن هستند به احتمال زیاد این ارتباط طبیعی و ذاتی موجود بین والد و کودک کلید اثر بخشی بالا و نتایج پایایی درمان تعاملی والد کودک است.

مؤلفه مهم در درمان تعاملی بهبود رابطه والدین با کودک است بدین منظور سطوح تعارض بین والدین و کودک کاهش می یابد و فرایند تعامل آنها و مهارتهای حل مسئله تسهیل میشود الگوهای تعامل مثبت از قبیل گوش دادن فعال تماس چشمی همدلی تصریح و خلاصه سازی به جای انتقاد و منع منقطع ساختن سخنان دیگری میتواند در ارتقای تعامل کودک و والدین مؤثر باشد.